50 jaar IRE - een terugblik op een halve eeuw innovatie ten dienste van de nucleaire geneeskunde

Eind augustus 1971 werd de eerste notariële akte ondertekend voor de oprichting van het Nationaal Instituut voor Radio-elementen (IRE). Sindsdien heeft het IRE steeds verder innoverende producten en diensten ontwikkeld om zijn missie te vervullen, met name: kernenergie ten dienste stellen van de geneeskunde en zo bijdragen tot het redden van levens. Van de oprichting van haar dochteronderneming IRE ELiT over het SMART-project tot de nakende bouw van een nieuwe cyclotron. Dit Belgische pareltje, dat vandaag wereldwijd nummer 2 is in de productie van medische radio-isotopen, blikt terug op zijn evolutie en kijkt alvast met een gezonde ambitie naar de toekomst.

50 jaar streven naar Uitmuntendheid    

Molybdeen-99, Jodium-131, Gallium-68, enz... zijn termen die vaak onbekend zijn bij het grote publiek. Toch zijn deze door het IRE geproduceerde radio-isotopen van essentieel belang voor de diagnose en behandeling van kankers en andere pathologieën. Eén persoon op twee zal immers gedurende zijn leven ooit een beroep doen op nucleaire geneeskunde.

Sinds zijn oprichting in 1971 is het IRE pionier geweest in de ontwikkeling en productie van deze radio-isotopen voor de nucleaire geneeskunde. Om voorop te blijven in zijn vakgebied, heeft het IRE de afgelopen 50 jaar voortdurend geïnvesteerd in nieuwe technologieën en in haar teams.

Enkele belangrijke data die de evolutie van dit Belgische succesverhaal illustreren:

• 1971 : Notariële akten van oprichting van het IRE als instelling van openbaar nut
• 1972 : Eerste laboratorium voor radio-immunologie te Fleurus
• 1979 : Begin van de commercialisering van het kernsplijtingsproduct Molybdeen-99: deze radio-isotoop wordt gebruikt om het dochterelement Technetium-99m te produceren, het meest gebruikte element in de nucleaire geneeskundige diagnostiek. Technetium-99m alleen al is goed voor 80% van de diagnoses, d.w.z. 35 miljoen onderzoeken per jaar wereldwijd.
• 2010 : Oprichting van IRE ELiT, het innovatiefiliaal van IRE met als doel steeds doeltreffender diagnose- en behandelingsmethoden te ontwikkelen ten behoeve van de volksgezondheid. IRE ELiT beschikt ook over een uitgebreid en groeiend netwerk van verdelers over de hele wereld.

“In de loop der jaren heeft het IRE een sterke reputatie opgebouwd in de sector van de nucleaire geneeskunde", verklaart Pierre-Yves Dermagne, minister van Economie en Werk. "Het IRE staat vandaag synoniem voor geavanceerde technologieën. De federale regering is bijzonder trots dat zij deze projecten kan steunen. Als minister van Werk ben ik eens te meer verheugd dat dit pareltje heel wat ervaren en talentvolle werknemers met verschillende competenties tewerkstelt."  

Focus op twee grote projecten

Op korte termijn werkt het IRE aan twee grote projecten: het SMART-project en de bouw van een nieuwe cyclotron.

SMART is een innovatief project dat wordt uitgevoerd in samenwerking met het Nederlandse bedrijf ASML. Het doel is om een nieuwe technologie te ontwikkelen voor de productie van Molybdeen-99 (of Mo-99), niet op basis van Uranium-235 maar van Molybdeen-100. De innovatie ligt in het vermogen om grote hoeveelheden en een hoge activiteit van Mo-99 te produceren. Deze methode heeft ook het voordeel dat zij een duurzame bevoorrading biedt zonder afhankelijk te zijn van verouderende onderzoeksreactoren en dus ook minder radioactief afval genereert.

Het SMART-project, waarvoor de raad van bestuur van het IRE eind 2022 definitief groen licht zal moeten geven, vertegenwoordigt een investering van meer dan 300 miljoen euro. Voor de huidige fase van onderzoek en ontwikkeling van de technologie heeft de federale staat in 2018 een subsidie van 52 miljoen euro toegekend, die onlangs is aangevuld met 20 miljoen euro in het kader van het Europese economische stimuleringsplan. De investering in de productielijn zal worden gedaan met de middelen van het IRE.

Met de nieuwe cyclotron zal het IRE de volledige productieketen van zijn Germanium-68/Gallium-68-generatoren kunnen controleren. Voor Germanium zal het IRE niet langer afhankelijk zijn van externe leveringen. Bijgevolg zal het instituut voortaan Germanium-68 (of Ge-68) op zijn eigen site kunnen produceren. Met deze belangrijke grondstof produceert het IRE Gallium-68 (of Ga-68) in zijn generatoren. Ga-68 wordt steeds meer gebruikt in ziekenhuizen over de hele wereld en is een isotoop waarmee bepaalde vormen van kanker (bijvoorbeeld neuro-endocriene tumoren en terugkerende prostaatkanker) in een zeer vroeg stadium kunnen worden opgespoord, waardoor de prognose van patiënten kan worden verbeterd.

"Deze nieuwe cyclotron vertegenwoordigt een investering van 30 miljoen euro. Ons project behelst de bouw van een nieuw gebouw van 60 x 35 meter. Binnen bevinden zich de cyclotron - een kleine kubus met zijvlakken van 2 m  - en laboratoria. Om dit gebouw te exploiteren zullen 20 tot 30 nieuwe werknemers met verschillende profielen moeten worden aangeworven. Dit is goed nieuws voor de vooruitgang van de nucleaire geneeskunde, maar ook voor de werkgelegenheid in het Waalse Gewest," voegt François Lê, hoofd van het cyclotronproject bij het IRE, eraan toe.

Het IRE is van plan in de herfst van dit jaar met de werkzaamheden te beginnen zodat het de cyclotron tegen 2022 op zijn site kan verwelkomen. In de tweede helft van 2023 zou de productie van Ge-68 kunnen opgestart worden.

Klaar voor de uitdagingen van morgen

Het verleden heeft het al aangetoond: het IRE heeft altijd gestreefd naar uitmuntendheid en het leveren van producten die niet alleen innovatief zijn, maar ook van onberispelijke kwaliteit zijn. Vandaag maakt één op drie ziekenhuizen die gespecialiseerd zijn in nucleaire geneeskunde gebruik van de Belgische technologie. En het instituut heeft nog een mooie toekomst voor zich.

“De afgelopen 50 jaar heeft het IRE zich dankzij haar expertise en kennisopbouw opgeworpen als een wereldleider in medische isotopen en heeft zo bijgedragen aan de gezondheid van miljoenen mensen. Het heeft alles in huis om dit ook de volgende 50 jaar te blijven. Met onder meer het SMART project, dat werd opgenomen in het Belgische relanceplan, zal het IRE haar leidersrol kunnen bevestigen met een nog veiligere productie en met minder radioactief afval”, aldus Tinne Van der Straeten, Minister van Energie.

Erich Kollegger, algemeen directeur van het IRE, besluit: "De nucleaire geneeskunde maakt een enorme vooruitgang en dat zal in de komende jaren niet anders zijn. In het verleden werd nucleaire geneeskunde vooral gebruikt voor medische beeldvorming. Maar hoe langer hoe meer dit zal gebruikt worden om een toenemend aantal kankers te behandelen. Om deze evolutie in de geneeskunde te begeleiden, zal het IRE zijn producten en inkomstenbronnen diversifiëren. Ik zie de toekomst van het IRE dan ook met sereniteit en een gezonde ambitie tegemoet”.